در قوانین کار جمهوری اسلامی ایران هر ساله حوادث به وجود آمده از کار که باعث مرگ یا آسیب دیدگی شدید خیلی از کارگران میگردد، مورد توجه زیادی قرار گرفته است که مهمترین این قوانین، قوانین بروز حوادث ناشی از کار است. طبق ماده ۲ قانون تامین اجتماعی، حادثه اینطور تعریف شده است: «حادثه اتفاق پیش بینی نشده‌ای است که تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ میدهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده میگردد.» در این مقاله از وبسایت رسمی وحید حاجی زاده، ملقب به مستر کار ایران در مورد وظایف مهم کارفرما در صورت بروز حوادث ناشی از کار خواهیم پرداخت. در ادامه همراه ما باشید.
همچنین بخوانید: قوانین مهم در قرارداد کار | از اشتباهات رایج در قرارداد کار پرهیز کنید!
حادثه ناشی از کار چیست؟
برای آن که دریابیم وظایف کارفرما پس از حوادث ناشی از کار چیست باید بدانیم که اصلا حوادث ناشی از کار چیست و چه حوادثی را در بر می‌گیرد؟ بسیاری از مردم تصور میکنند که حوادث ناشی از کار فقط در محیط های کاری صنعتی و خطرناک پیش می‌آید در صورتی که چنین نیست و احتمال وقوع خطر در هر محیطی وجود دارد. به طور مثال حتی در محیط های اداری نیز ممکن است حوادث ناشی از کار به وجود آید. به همین دلیل است که توصیه میشود افراد مشغول به کار حتما در خصوص حوادث ناشی از کار و قوانین مربوط به آن اطلاع داشته باشند تا در صورت بروز چنین حوادثی بدانند آیا حادثه پیش آمده مورد حمایت قانونی هست یا خیر.
در ماده 60 قانون تامین اجتماعی یک تعریف کلی از حوادث ناشی از کار آمده است. طبق این ماده هر حادثه و اتفاق ناگواری که در زمان انجام وظیفه یا به سبب آن برای شخص بیمه شده رخ دهد، حوادث ناشی از کار محسوب میگردد.
به موجب این تعریف اگر هر حادثه‌ای در یکی از محیط‌هایی که در ادامه نام می‌بریم رخ دهد، حادثه ناشی از کار به حساب می‌آید:
- در صورتی که شخص بیمه شده در یکی از محیط‌های کارگاه، ساختمان‌ها یا محوطه‌های آن و یا موسسه‌های وابسته مشغول به کار شود.
- زمانی که شخص در محل کارگاه یا محل اشتغال خود در حال انجام وظایف کاری‌اش باشد.
- زمانی که کارگر در حال رفت و آمد از منزل به محل کار و یا برعکس دچار حادثه شود.
- زمانی که شخص به درمانگاه یا بیمارستان مراجعه میکند تا پروسه درمان یا توان‌بخشی را پیگیری نماید.
- در صورتی که شخص در حال نجات دادن سایر بیمه شدگان و یا کمک کردن به آن‌ها باشد.
بنابراین هر کارگری در هر یک از شرایط فوق الذکر باشد و حادثه‌ای برای پیش بیاید، حادثه ناشی از کار محسوب شده و این سازمان تامین اجتماعی است که باید هزینه‌های مربوطه را پرداخت کند.
علت حوادث ناشی از کار
مهمترین علت حوادث ناشی از کار، عدم رعایت شرایط لازم بهداشتی و ایمنی در محیط کار است. زیرا مدیران و کارفرمایان مکلفند تا با رعایت این موازین، محیط کاری ایمن و سالم را برای نیروی کار فراهم آورند. برخی از علل حوادث ناشی از کار از این قرارند:
- عدم آموزش موازین فنی و ایمنی به کارگران در ارتباط با شغل ایشان؛
- عدم سالم‌سازی محیط کار با بررسی و کنترل عوامل زیان‌آور و خطرساز؛
- عدم به‌‌سازی تاسیسات ایمنی کارگاه؛
- عدم به‌کارگیری ابزار مناسب جهت ایمن‌سازی محیط؛
- انجام فعالیت‌های تخصصی توسط کارگران غیرمتخصص.
مسئولیت کیفری کارفرما در حوادث کار چیست؟
در صورت بروز هر نوع حادثه شغلی ممکن است یک یا چند مقصر وجود داشته باشد. ممکن است کارفرما تجهیزات ایمنی لازم را در اختیار نیروهای خود قرار نداده باشد یا اینکه نیروها به دلیل رعایت نکردن قوانین محیط کار مقصر حادثه بوده باشند. به طور کلی حوادث صنعتی مشمول ماده 60 قانون تامین اجتماعی بوده و سازمان تامین اجتماعی خدمات درمانی لازم را به بیمه شده ارائه میکند. در مورد حوادث ناشی از کار مسئولیت کیفری کارفرما در حوادث ناشی از کار عبارتند از:
مهم ترین مسئولیت کیفری کارفرمایان در حوادث شغلی انجام اقدامات اولیه لازم برای جلوگیری از تشدید حوادث به افراد است.
هزینه های انجام شده توسط کارفرما برای اقدامات اولیه توسط صندوق تامین اجتماعی تامین میشود. بنابراین مسئولیت کیفری کارفرما در قبال حوادث ناشی از کار تامین کلیه موارد مورد نیاز برای قربانی حادثه می باشد.
بر اساس تبصره ماده 95 قانون کار، کارفرمایان یا مسئولان ادارات مشمول ماده 85 قانون کار موظفند حوادث ناشی از کار را ثبت و مراتب را سریعاً، کتباً به سازمان کار و امور اجتماعی محل اعلام کنند. بخش این موارد باید در دفتر مخصوصی که فرم توسط وزارت کار و امور اجتماعی منتشر شده است، ثبت شود.
نکته در مورد مسئولیت کیفری کارفرما در حوادث ناشی از کار این است که باید حداکثر ظرف 3 روز اداری حادثه را به شعبه صندوق تامین اجتماعی محل اعلام و مدارک مربوط به حادثه را تکمیل کنید.
تقریباً تمام مسئولیت کیفری کارفرمایان در حوادث ناشی از کارمندان شامل این موارد میشود و کارفرمایان باید همه این موارد را از ابتدا اجرا کنند.
دیه ناشی از حوادث کار چگونه محاسبه میشود؟
براساس قوانین کشور، اگر عمداً یا غیرعمد به سلامتی، جان یا مال افراد آسیب وارد شود، باید خسارت ناشی از آن عمل را جبران کرد. بنابراین اگر حادثه شغلی طبق قانون بر اثر سهل انگاری کارفرما، کارگر یا کارمند رخ دهد، باید خسارت وارده به مصدوم پرداخت شود. تعیین این میزان دیه توسط پزشکی قانونی تعیین و تصمیم نهایی توسط قاضی دادگاه اعلام می شود. میزان دیه با توجه به میزان اعلام شده از سوی مراجع قضایی در هر سال تعیین میشود و البته میزان آن در ماه های حرام و غیر حرام متفاوت است.
البته در برخی موارد کارفرمایان باید علاوه بر پرداخت دیه، جرائم دیگری نیز بپردازند. به عنوان مثال غرامت مستمری به نهادهای تامین اجتماعی یکی از آنهاست. در مورد قطع عضو و برخی آسیبهای جدی، محاسبه دیه دشوارتر است و کارشناسان اداره کار، پزشکی قانونی و در نهایت قضات دادگستری میزان دیه را با دقت بیشتری اعلام میکنند.
همچنین بخوانید: نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار | انواع مرخصی در قانون
مهمترین نکات حوادث ناشی از کار
در خصوص حوادث ناشی از کار نکاتی وجود دارد که باید آن را بیان کنیم. اولین نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است کع خسارات ناشی از حوادث کار، مشمول مرور زمان نمی‌شود.
یعنی چی؟ یعنی کارگر چند سال هم که از وقوع اتفاق بگذرد، بازهم حق شکایت و دریافت خسارت را دارد و این حق از او ساقط نمی‌شود. به عبارت دیگر گذر زمان تاثیری در این جرم نداشته و هر وقتی که کارگر اقدام کند، رسیدگی میشود.
به طور مال کارگر می‌تواند حتی پس از بازنشستگی، اقدام به اقامه دعوی و شکایت به دلیل حوادث رخ داده در زمان کار بکند.
نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که مسئولیت کارفرما در حوادث ناشی از کار در محیط کار و محوطه آن است. یعنی طبق این اصل، اگر شخص متفرقه‌ای وارد کارگراه و یا محیط اطراف آن شود و حادثه‌ای برای او اتفاق افتد، این کارفرما است که مسئول شناخته میشود.
به همین منظور است که کارفرمایان تابلوهای خطر که در روز و شب به صورت کامل دیده شوند، نصب میکنند. علاوه بر آن محوطه کار را محصور می‌نمایند.
دانستن این نکته نیز ضروری است که حوادث ناشی از کار محدود به وقوع حادثه نیست. مثلا اگر کارگری در معرض آلاینده‌های مختلف قرار بگیرد و هر نوع بیماری در وی ظاهر گردد، حوادث ناشی از کار محسوب شده و کمیسیون‌های پزشکی میزان دیه و خسارت فرد حادثه دیده را محاسبه میکنند.
اقدامات لازم در صورت وقوع حوادث ناشی از کار
بر اساس ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی، در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه‌دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری کتباً به اطلاع سازمان تامین اجتماعی برساند. درصورتی‌که کارفرما بابت اقدامات اولیه مذکور متحمل هزینه‌ای شده باشد، سازمان تأمین خدمات درمانی، هزینه‌های مربوط را خواهد پرداخت.
درخواست بررسی حوادث ناشی از کار چگونه است؟
در هنگام مواجهه با حوادث ناشی از کار، مرحله نخست مراجعه به مراجع انتظامی جهت ثبت شکایت و همچنین تهیه صورت‌جلسه و جمع‌آوری مدارک از جمله رجوع به پزشکی قانونی است که این امر توسط مراجع انتظامی انجام خواهد شد. در مرحله بعد، پرونده برای کسب تکلیف به دادسرا ارجاع داده شده تا در آنجا دستور لازم صادر شود.
معمولا در این مرحله، دادسرا از اداره کار درخواست نظر خواهد کرد. اداره کار نیز از طریق بازرسان خود از محیط کارگاه و علل حادثه بازرسی کرده و گزارش تهیه میکنند. گزارش تهیه‌شده به مقام قضایی ارسال شده و مقام قضایی متناسب با محتویات پرونده و گزارش بازرس، اقدام لازم را به عمل خواهد آورد.
نحوه طرح شکایت برای بررسی حوادث ناشی از کار
زمانی که برای نیرو یا کارگری در محیط کاری حادثه‌ای اتفاق افتد، و بداند که وقوع حادثه بر اثر تقصیر و اشتباهات کارفرما است، این حق را دارد که از او شکایت کرده و جبران خسارت وارد شده به خود را از او مطالبه کند.
به صورت کلی یک کارگر برای آنکه بتواند از کارفرما و یا شخص مسئول خسارت دریافت کند، لازم است مراحل زیر را طی نماید:
- اولین قدمی که شخص خسارت دیده باید طی کند این است که خود و یا اگر فوت کرده باشد اولیای دم او، به یکی از مراجع قضایی صالح و یا نیروی انتظامی مراجعه نموده و شکایت نامه‌ای تنظیم کنند. البته این کار دیگر از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می‌پذیرد.
- پس از آن که شخص خسارت دیده یا اولیای دم او شکواییه خود را تنظیم و سپس تقدیم کردند، این شکواییه از سوی نیروی انتظامی و یا مقام قضایی مورد ربرسی قرار می‌گیرد.
- پس از آن که پرونده بررسی شد، شخص خسارت دیده و یا اولیای دم او باید به کلانتری مراجعه کنند تا پرونده تشکیل شود و سپس به اداره کار و تامین اجتماعی و همچنین پزشکی قانونی مراجعه نمایند تا نظریه آن‌ها را نیز دریافت کنند.
- پس از انجام اقدامات فوق، حادثه دیده باید به واحد بازرسی اداره کار استان یا شهرستان مراجعه کند و نامه کلانتری که نشان از مطالعه پرونده و بررسی صحنه حادثه از سوی کلانتری دارد و اظهارات شهود را ارائه دهد. بازرس اداره کار نیز باید گزارش حادثه را ارائه کند.
- حال باید گزارش بازرس اداره کار را به کلانتری تحویل داد. کلانتری نیز این گزارش را به مرجع قضایی صالح ارجاع میدهد تا این گزارش برای طرفین شکایت ابلاغ شود.
در انتها
حوادث ناشی از کار از وقایعی است که سالانه برای تعداد زیادی از کارگران رخ میدهد. به همین دلیل قانون‌گذار حمایت ویژه‌ای را نسبت به کارگران در نظر گرفته و مسئولیت کارفرما را در این زمینه تا حد بسیاری به رسمیت شناخته است. حتی اگر در حین انجام کار و به واسطه انجام وظیفه، کارگری به کارگر دیگر صدمه بزند، این کارفرماست که مسئول جبران خسارت خواهد بود. البته این تنها بیانی ساده از این موضوع بود که در متن مقاله توضیحات بیشتری برای آن ارائه شد