در میان کشورهای خاورمیانه، ایران سومین کشوری است که برای افراد تحت پوشش قانون کار و قانون تأمین اجتماعی خود، بیمه بیکاری پیش‌بینی کرده است. بیمه بیکاری یکی از پوشش‌های بیمه تامین اجتماعی است و برای حمایت از افرادی که بدون اراده خود و به صورت موقتی کار خود را از دست داده اند در نظر گرفته شده است. مسئله بیمه بیکاری، با سیل از دست دادن شغل‌ها در چند ماه گذشته و بالا رفتن نرخ بیکاری به یکی از مسائل روز کشور بدل شده است. در این مقاله از وبسایت رسمی وحید حاجی زاده، به بیان شرایط چگونگی دریافت مستمری بیکاری می‌پردازیم.
بیمه بیکاری چیست؟
بیمه بیکاری تامین اجتماعی یک بیمه اجتماعی است که به افرادی که بدون هیچگونه خطا و تقصیری بیکار شده‌اند، کمک مالی می‌کند. این بیمه به عنوان یک شبکه ایمنی اجتماعی برای محافظت از افراد بیکار و کمک به آنها برای پیدا کردن شغل جدید و همچنین کاهش فقر و بیکاری در جامعه استفاده می‌شود. این بیمه در ایران، ماهیانه پرداخت می‌شود و معمولاً در هر ماه یکبار و به صورت دوره‌ای واریز می‌شود. تاریخ واریز بیمه بیکاری در ایران بستگی به سیاست‌های دولت و سازمان بیمه دارد و ممکن است در هر دوره متفاوت باشد. برای دانستن جزئیات بیشتر در مورد تاریخ واریز، می‌توانید به سایت سازمان بیمه تامین اجتماعی مراجعه کنید و یا با شماره تلفن ۱۴۵۵ تماس حاصل نمایید.
از نظر قانون کار ایران، بیکار چه کسی است؟
بیکار در قانون ایران به عنوان فردی تعریف می‌شود که دارای صلاحیت و توانایی برای انجام کار است، اما به دلایلی مانند عدم توانایی در یافتن شغل، عدم تمایل به کار، بیماری و… بدون شغل و در جستجوی کار است. به همین دلیل، برای دریافت بیمه بیکاری تامین اجتماعی در ایران، افراد باید حداقل ۶ ماه به صورت پرداخت کننده بیمه اجتماعی در گذشته کار کرده باشند.
همچنین بخوانید: نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار | انواع مرخصی در قانون
شرایط دریافت بیمه بیکاری در ایران
شرایط دریافت بیمه بیکاری در ایران، افراد باید به شرایط زیر دست یابند:
- حداقل ۶ ماه به صورت پرداخت کننده بیمه اجتماعی در گذشته کار کرده باشند.
- بدون شغل و در جستجوی کار باشند.
- توانایی انجام کار را داشته باشند.
- عضویت در سامانه بیمه تامین اجتماعی داشته باشند.
- ارائه مدارک مورد نیاز برای ثبت نام در سامانه تامین اجتماعی
حقوق بیمه بیکاری چقدر است؟
حق بیمهبیکاری که به میزان 3 درصد دستمزد بیمه شده است، باید توسط کارفرما پرداخت شود. مبلغی که به عنوان حقوق و مستمری به فرد بیمه شده تعلق می‌گیرد هم به اندازه 55 درصد از حقوق او در زمان اشتغالش است. اگر شخص بیکار شده سرپرست خانوار باشد به ازای هر فردی که تحت سرپرستی او است، 10 درصد به آن مبلغ اضافه می‌شود. لازم به ذکر است که این مبلغ تنها تا سقف 4 نفر از افراد تحت سرپستی او تعلق می‌گیرد. بر اساس قانون بیمهبیکاری جدید حقوق پرداختی به عنوان مستمری نباید کمتر از دستمزد مصوب سالانه شورای کار باشد.
مدت پرداخت بیمهبیکاری به بیمه‌شدگان واجد شرایط به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و مدت آن از ۳۶ ماه برای بیمه‌شدگان مجرد و ۵۰ ماه برای بیمه‌شدگان متأهل و متکفل بیشتر نیست.
محاسبه میزان مقرری و شرایط دریافت بیمه بیکاری
مقرری بیمهبیکاری هر فرد بر اساس فرمول زیر محاسبه و مشخص می‌شود:
آیا استفاده نکردن از بیمه بیکاری در بازنشستگی تاثیر دارد؟
بر اساس قوانین تامین اجتماعی دریافت بیمه بیکاری به طور کلی عواقبی از لحاظ سابقه بیمه در پی ندارد. اما دریافت آن می‌تواند بر مبلغ مستمری و حقوق بازنشستگی افراد تاثیراتی داشته باشد. البته از آنجایی که محاسبه مستمری بازنشستگی بر اساس پرداختی حق بیمه افردا در دو سال آخر اشتغال آنها است، اگر دریافت بیمهبیکاری در دو سال آخر مانده تا بازنشستگی نباشد، تاثیری هم بر حقوق بازنشستگی افراد ندارد.
برای دریافت بیمه بیکاری به کجا مراجعه کنیم؟
دریافت بیمهبیکاری مراحل مختلفی دارد. مرحله اول آن ثبت‌نام است و بجز بخش احراز هویت آن که باید با مراجعه حضوری به دفاتر پیشخوان دولت انجام شود نیازی به حضور فیزیکی ندارد. اما پس از طی کردن مراحل ثبت‌نام و دریافت پیامک حاوی کد رهگیری باید با در دست داشتن مدارکی که در ادامه ذکر می‌شود، به همان شعبه تامین اجتماعی که کارفرما برای تنظیم قرارداد مراجعه کرده، بروید. با مراجعه به این شعبه امکان دسترسی آسان به همه سوابق و اسناد شخصیات برای شما به راحتی فراهم می‌شود.
مدارک لازم برای دریافت بیمه بیکاری در سال 1402
برای دریافت بیمهبیکاری، فرد متقاضی باید مدارک زیر را یا به صورت حضوری به اداره کار و تعاون ارائه دهد یا در سامانه بیمه بیکاری بارگذاری کند.
- اصل و کپی یک سال آخر قرار داد کار یا رای صاد شده؛
- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه؛
- 4 قطعه عکس سه در چهار؛
- اصل و کپی کارت ملی؛
- اصل و کپی مدرک تحصیلی یا مدرک فنی؛
- کپی صفحه اول دفترچه بیمه؛
- اصل و کپی گواهی کار از شرکت؛
- معرفی نامه کارفرما؛
- اصل و کپی کارت پایان خدمت برای آقایان.
بدیهی است که آن دسته از افرادی که قصد بارگذاری مدارک خود در سامانه بیمهبیکاری را دارند، نیازی به کپی گرفتنن از مدارک بالا نیستند و تنها به فایل اسکن آنها نیاز دارند. برا ورود به این سامانه به کدملی و شماره بیمه شخص متقاضی و شماره بیمه کارگاهی که در آن مشغول به کار بوده است نیاز دارد.
همچنین بخوانید: قانون ترک کار چیست؟ | بررسی عواقب و قوانین مربوط به آن
شرایط قطع مستمری بیمه بیکاری
لازم است به این نکته که مستمری بیکاری به صورت مادام العمر پرداخت نمی‌شود توجه داشته باشید. قطع مستمری بیکاری شرایط خاص خودش را دارد، که در ادامه به برخی از آن‌های اشاره شده است.
- در صورت پیدا کردن کار و اشتغال مجدد بیمه شده؛
- بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سواد آموزی خودداری کند؛
- خودداری بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی؛
- بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود؛
- بازگشت بیمه شده بیکار به کار اولیه خود با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی؛
- مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیکاری خاتمه یابد؛
- بیمه شده فوت نماید.
چنانچه بعد از پرداخت مقرری بیمهبیکاری مشخص شود که بیکاری بیمه شده در اثر اراده شخصی وی بوده یا بیمه شده بیکار اشتغال مجدد خود را اعلام نکرده باشد و علیرغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری ادامه دهد، باید وجوه دریافتی و کمک هزینه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی بازپرداخت کند.
آیا عیدی و مزایا به بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد؟
عیدی بیمه بیکاری چقدر است؟ باید بدانیم که این بیمه از طرف سازمان تامین اجتماعی در ازای دریافت حق بیمه مقرر به مشمولین قانون جدید بیکاری پرداخت می‌گردد. عیدی کارگران از طرف کارفرما و به دلیل رابطه اشتغال و حقوق بگیر بودن کارگر پرداخت می‌شود. از توضیحات یادشده می‌توانیم نتیجه بگیریم که در دوره دریافت مستمری بیکاری، به شخص فاقد شغل عیدی تعلق نخواهد گرفت.
چند بار از بیمه بیکاری می‌توان استفاده کرد؟
در خصوص تعداد استفاده از بیمه بیکاری، محدودیتی وجود ندارد. بلکه محدودیت مربوط به مدت زمان استفاده از آن است. در حقیقت مدت دریافت بیمهبیکاری به میزان سابقه پرداخت و وضعیت تأهل فرد بستگی دارد که به شرح زیر است:
- افراد مجرد و متأهل با سابقه پرداخت بیمه ۶ تا ۲۴ ماه، می‌توانند به ترتیب تا حداکثر ۶ و ۱۲ ماه مقرری بیمهبیکاری را دریافت کنند.
- افراد مجرد و متأهل با سابقه پرداخت بیمه ۱۵ تا ۱۲۰ ماه، می‌توانند به ترتیب تا حداکثر ۱۲ و ۱۸ ماه مقرری بیمهبیکاری دریافت کنند.
- اشخاص متاهل و مجرد با سابقه پرداخت بیمه ۱۲۱ تا ۱۸۰ ماه، می‌توانند به ترتیب تا حداکثر ۱۸ و ۲۶ ماه مقرری بیمهبیکاری دریافت کنند.
- افراد مجرد و متأهل با سابقه پرداخت بیمه ۱۸۱ تا ۲۴۰ ماه، می‌توانند به ترتیب تا حداکثر ۲۶ و ۳۶ ماه مقرری بیمهبیکاری دریافت کنند.
- متاهلان و مجردان با سابقه پرداخت بیمه ۲۴۱ ماه به بالا، می‌توانند به ترتیب تا حداکثر ۳۶ و ۵۰ ماه مقرری بیمهبیکاری دریافت کنند.
یعنی یک فرد مجرد با سابقه ۳۶ ماه دریافت بیمه، حداکثر می‌تواند تا ۱۲ ماه از مقرری بیمهبیکاری استفاده کند. اینکه این ۱۲ ماه پشت سر هم باشند یا خیر، تفاوتی نخواهد داشت.
سوالات متداول
- آیا به کارگران مشمول قانون تامین اجتماعی که بیکار شده اند بیمه بیکاری تعلق خواهد گرفت؟
به موجب قانون بیمهبیکاری مصوب مجلس شورای اسلامی، کارگرانی که از کار بر کنار شده اند حق برخورداری از بیمهبیکاری را خواهند داشت که این موضوع به صورت مفصل ضمن مقاله بررسی شده است. - چه کسانی مشمول قانون بیمهبیکاری هستند و می توانند بیمه بیکاری دریافت نمایند؟
کلیه کارگرانی که مشمول قانون کار هستند حق برخورداری از این بیمه را خواهند داشت ؛ مگر در مورد کارگران بازنشسته یا از کار افتاده، صاحبان مشاغل آزاد و اتباع خارجه که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید. - مدت زمان استفاده از بیمه بیکاری برای کارگرانی که از کار بیکار شده اند چقدر است؟
جمع مدت زمان استفاده از بیمهبیکاری به تفکیک کارگران مجرد و متاهل و به نسبت مدت زمانی که بیمه پرداخت شده است، متفاوت می باشد که شرح این موضوع ضمن مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.