یکی از لازمه های اصلی برای پایان دادن به قراردادهای کاری این است که باید به قانون ترک کار در این زمینه توجه شود. این یعنی اگر کارگری بخواهد زودتر از زمان پایان قرارداد کاری به کار خاتمه دهد، باید خیلی زودتر آن را به کارفرما اطلاع داده و نامه استعفای خود را نیز ارائه دهد. حال اگر کارگر بدون اطلاع و به طور ناگهانی انصراف خود را از ادامه همکاری اعلام کند، یعنی اقدام به ترک کار کرده است و باید منتظر عواقب آن باشد. در همین راستا در این مقاله از وبلاگ سایت رسمی وحید حاجی زاده ملقب به مستر کار ایران به بررسی قوانین ترک کار پرداخته ایم و با جریمه عدم اعلام ترک کار و همچنین مهلت اعلام آن آشنا می شویم.

همچنین بخوانید: موارد خاتمه قرارداد کار کدم‌اند؟

منظور از ترک کار چیست؟

برای شناخت قانون ترک کار، ابتدا باید بفهمیم که ترک کردن کار به عنوان کارگر دقیقا یعنی چه. همان‌طور که گفتیم، وقتی با کارفرما قرارداد نوشته و هر دو طرف آن را امضا کنید، ملزم به رعایت تمام بندها و مواد آن خواهید شد. بند اول دستورالعمل شماره 17 روابط کار (منتشر شده توسط وزارت کار و امور اجتماعی در سال 90)، تعریف ترک کار این است: «فسخ یک‌جانبه قرارداد از طرف کارگر، بدون مجوز قانونی. در ترک کار، کارگر باید قصد و نیت انجام این کار را به صورت حقوقی داشته باشد. پس اگر این قصد وجود نداشته باشد، صرف عدم حضور در کارگاه، ترک کار محسوب نمی‌شود».

فراموش نکنید که بعضی از مزایا هستند که فقط در صورت اعلام قبلی شما به کارفرما، تعلق می‎گیرند. در واقع اگر بدون اطلاع‌رسانی به کارفرما و منابع انسانی شرکت، به صورت ناگهانی و بی‌دلیل از ادامه همکاری خودداری کنید، شما ترک کار کرده‌اید (و ممکن است نتوانید سنوات و مطالبات خودتان را طلب کنید). اما اگر چند روز سر کار نروید، ترک کار اتفاق نیفتاده. طبق قانون ترک کار بدون قرارداد از شرکت رفتن، ممکن است برای شما عواقب قانونی و حقوقی به دنبال داشته باشد. پس اگر می‎خواهید از شرکتتان بیرون بیایید، بهتر است به صورت اصولی این فرایند را طی کنید.

مراحل قانونی و اصولی ترک کار

کارگرانی که قصد دارند کار خود را ترک نمایند، باید مراحل قانونی آن را طی کنند. قوانین استعفا و ترک کار، شامل مراحلی است که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم:

• کارگر باید ۳۰ روز قبل از ترک کردن کار، استعفای خود را به کارفرما اطلاع دهد. البته برخی این مدت را دو الی چهار هفته عنوان کرده‌اند که بستگی به شرایط کاری و قرارداد کاری دارد. برخی کارفرمایان شرایط استعفا را در قرارداد کاری عنوان می‌کنند و بازه زمانی خاصی را برای آن در نظر می‌گیرند. بنابراین یکی از مراحل قانونی ترک کار و استعفا این است که خیلی زودتر به کارفرما در این رابطه اطلاع داده شود.
• استعفای کارگر باید به صورت کتبی و رسمی باشد و طبق قوانین داخلی شرکت نوشته شود. برای همین اگر از شرایط و قوانین اطلاعی ندارید، می‌توانید از منابع انسانی شرکت در این رابطه سوال نمایید.
• طبق قوانین کار اگر کارگر ۱۵ روز پس از استعفای کتبی خود از این کار پشیمان شود، می‌تواند استعفایش را پس بگیرد. برای همین در این رابطه میتوان به اهمیت ارائه کتبی استعفا نامه اشاره کرد. جهت لغو استعفا باید رونوشت نامه کتبی به همراه انصراف به نماینده کارگران یا انجمن صنفی تحویل داده شود.
• زمانی که استعفای خود را اعلام کردید، باید تا یک ماه در اختیار شرکت باشید تا کارفرما نیروی جایگزین مناسب را برای کار پیدا نماید.

قوانین ترک محل کار

مهم‌ترین قانونی که در آن به موضوع ترک کار پرداخته شده است ماده 21 قانون کار است. در ماده 21 قانون کار شرایطی که بر اساس آن قراردادهای کاری خاتمه می‌یابند زمانی است که کارگر:

• فوت کند.
• بازنشسته شود.
• از کار افتاده شود.
• استعفا دهد.

البته در در مواقع زیر هم قرارداد خاتمه می‌یابد.

• اگر مدت زمان قرارداد کار که برای مدت معینی بود تمام شود و قرارداد به صورت صریح یا ضمنی تمدید نشود.
• اتمام کار در قراردادهایی که برای انجام کار مشخصی منعقد شده باشند.

تفاوت غیبت و ترک کار

وقتی کارمندی کارش را ترک می‌کند، به صورت خودکار از کارگاه غایب خواهد بود. اما هر غیبتی به معنای ترک کار نیست. در غیبت، قصد فسخ قرارداد وجود ندارد. هر شرکتی در قوانین داخلی خودش، تعدادی روز در ماه را مشخص می‌کند که (علاوه بر مرخصی قانونی) کارگر می‌تواند غیبت داشته باشد. بعد از گذشتن از این حد، ممکن است خود کارفرما اقدام به هشدار دادن و سپس اخراج کارمند کند. هرچه مدت ترک کار بیشتر باشد و کارمند نیز از طریق راه‌های ارتباطی پاسخی به کارفرما ندهد، ظن ترک کار قوی‎تر خواهد بود.

تفاوت خاتمه قرارداد کار و ترک کار چیست؟

از موضوعات مهم دیگری که باید به آن توجه داشت تفاوت میان خاتمه قرارداد کار و ترک کار است. هنگامی که قراردادی میان کارمند و کارفرما منعقد می‌شود این قرارداد برای مدت مشخصی است بعد از اتمام این مدت، قرارداد به اصطلاح خاتمه می‌یابد. اما در قانون ترک کار، کارمند بدون هیچ اطلاعی به کارفرما محل کار خود را ترک می‌کند.

عواقب ترک کار چیست؟

در رابطه با عواقب ترک کار، در ابتدا باید به نوع قرارداد کاری بین کارگر و کارفرما اشاره کنیم. قرارداد کاری می‌تواند به صورت شفاهی و یا کتبی باشد. قراردادهای کتبی از ضمانت اجرایی بیشتری برخوردار هستند و معتبرتر می‌باشند. چرا که اگر مشکل و اختلافی میان کارگر و کارفرما رخ دهد، طرفین می‌توانند با استناد به قرارداد کاری از طرف مقابل شکایت نمایند. در صورتی که در قراردادهای شفاهی به دلیل عدم مکتوب بودن تعهدات، احقاق حق با مشکل همراه است. حال اگر کارگر به هر دلیلی قصد ترک کار کند، منجر به وارد شدن خسارت به کارفرما می‌شود. در این شرایط کارفرما می‌تواند به دلیل خسارت ترک کار توسط کارگر، از او شکایت نماید. اگر قرارداد کاری از نوع کتبی باشد، کارگر به راحتی مقصر شناخته شده و باید برای جبران خسارت اقدام نماید. در صورتی هم که قرارداد از نوع شفاهی باشد، کارفرما باید در ابتدا وجود رابطه کارگر و کارفرمایی خود را اثبات کند و سپس از او شکایت نماید.
کارفرما برای شکایت از کارگر به دلیل ترک کار، باید مراحل زیر را انجام دهد:

• در ابتدا کارفرما باید اسناد و مدارکی که به وجود رابطه کارگر و کارفرمایی اشاره دارد را جمع آوری کند.
• پس از آن باید به اداره کار مراجعه کرده و در آنجا یک شکواییه تنظیم نماید.
• سپس شکایت در هیئت تشخیص توسط کارشناسان مربوطه طرح شده و اقداماتی در رابطه با ایجاد توافق میان طرفین انجام می‌شود.
• در نهایت نیز در صورت عدم توافق، رای برای شخص خاصی یعنی کارگر صادر می‌شود.

همچنین بخوانید: بخشنامه افزایش حقوق کارگران در سال ۱۴۰۲

نحوه شکایت کارفرما از ترک کار

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم بر اساس قانون ترک کار در صورتی که کارمند بدون اطلاع قبلی و بدون دلیل محل کارش را ترک کند کارفرما این حق را دارد که از او شکایت کند. مرجع اصلی شکایت برای این موضوع اداره کار و رفاه اجتماعی است. از آنجایی که کارفرما شاکی پرونده است باید برای اثبات ادعای خود مدارک لازم (مدارک مربوط به ورود و خروج، قرارداد کارگر و کارفرما، بیمه‌های پرداخت شده و…) را به اداره کار ارائه دهد. بعد از ارائه مدارک و شواهد کافی فرایند رسیدگی به پرونده آغاز می‌شود و حکم نهایی مینی بر ترک کار یا عدم ترک کار کارمند صادر می‌شود.

از طرفی این احتمال نیز وجود دارد که کارمند به دلایلی برای چند روز غیبت داشته باشد اما قصد استعفا نداشته باشد و کارفرما این مسئله را به عنوان ترک کار تلقی کند در این حالت کارمند می‌تواند علیه کارفرما به دلیل نقض قانون ترک کار به اداره کار شکایت کند.

جمع بندی

همانطور که می‌دانیم ترک کار اغلب در شرایطی صورت می‌گیرد که کارگر از شرایط کاری خود راضی نباشد یا با مشکلات زیادی رو به رو شود. اما از آنجایی که ترک کار بدون استعفا یا اطلاع قبلی عواقب قانونی برای کارمند به همراه خواهد داشت آشنایی با قانون ترک کار و نکات مهم مربوط به آن کمک خواهد کرد در پروسه استعفا و ترک کار به مشکل نخورد.